Wikipedia:Waya Monurat
Boros di kosudong hiti'd suang
simbanaiBoros suratan nga mositi no'd tonudon o boros Bunduliwan, o:
- Dusun don Liwan/Sarayo/Tombunan
- om Dusun don Bundu mantad Ranau
- om kawo boros do mirad-irad diri (boros Tindal don Kota Belud om sua-suai po).
Oguno pogindo boros suai nga mositi no do gunoon o komi saantadon (cognate) ko komi miiso komoyon (synonym) id tongo boros diri (a nopo tumanud om iditai daa di tulun suai).
- Poimpasi nopo ziozu tosonguhunan id vinoun om kada hiivai i mohoing nu. (boros Pinampang) → Poimpasi nopo ikoyu/yokoyu tosongulunan id winorun/winangun om kada lihuai i molohing nu. (Boros Pinobundu)
Locative inflection ko i-
simbanaiHaro nopo tongo komi id tongo boros diri do kiponugku i- nga rinait do ti- miagal ko do titahak om tituduk, om iri no ijaon do i- i ti- maan do kopiagal o sinuratan ngai, om kogunoddi.
- Subai ko isuang ino parai sid kadut. (boros Kimaragang)[1] → Subai ko tisuang ino parai hid kadut. (Boros Pinobundu)
Ponugku nopo do popokito kioonu-onuan om si-, om okon ko ti do mongilag pisulakan rati.
Kada gunoon o boros om puralan boros wokon
simbanaiHaro nopo boros id boros tokou nga tagal dot oloson i boros wokon
simbanaiPoomitanan do toubas miagal ko:
- dadi (mantad boros Malayu'd jadi) → siliu (boros maan) ko om (boros popionit).
Tagal do momoguno boros Kadazan Pinampang
simbanaiHaro o tongo boros Kadazan Pinampang id suang do boros buuk pinsingilaan susumikul. Antangan kaagu hiti.
- uhu, sinuat, hizab, popoimagon → tulu, sinurat, korohian, popohimagon
Ingkaa nogi do borolos (boros noolos):
- laja, sinuatan → raja, sinuratan.
Tagal do Gunoon o "sabahagi"
simbanaiWaya Popisuai Klausa
simbanaino | po | nopo | nogi | pogi | ogi[a] | |
om | no om | po om | nopo om | nogi om | pogi om | ogi om |
nga | no nga | po nga | nopo nga | nogi nga | pogi nga | ogi nga |
a. ^ Mantad boros Rungus.
Pomisuai nopo klausa i "o" om minog do suraton iri.
- Otopot i "Nunu o habar nu?" om "Nunu habar nu?"
Nuludan boros: VSO om SVO
simbanaiPotimpuunon do bolikon wagu i subject tu mongintutunan toko do tiso o pibarasan wagu i mamasa, nga kada no lihuan o momisuai klausa i "nopo nga" ka.
- Boros Dusun Lumintanga (Nonggilis: Central Dusun; Malayu: Dusun Tengah) ko Boros Dusun Bunduliwan nopo nga iso o boros Sotoronosia mantad Sabah do kikogumuo 140,000 i momoros. ...
Potilombuson o nuludan VSO tu iri no nuludan panandatan toubas do boros toko. Ilago no nuludan SVO mantad hiti suai ko momuemphasis do tiso o subject.
- Momonsoi i Junis do rasuk. (Panandatan toomod); nga
- I Junis i momonsoi rasuk. (I Junis no kopio i momonsoi iri'd rasuk; ko pongindopuan i Junis nopo nga momonsoi rasuk ko seamster)
Ponguludan ijaon om pomukomian
simbanaiPaantakan do pogoyoon i pimato do kosudong
simbanaiPokurio i konoruo sinuratan
simbanai/ʔ/ om /h/ id dohuri
simbanaiAmu ijaon i /ʔ/ om /h/ id dohuri i tu amu (nga ijaon do /h/ dohuri nung poguluon do komi sumusuhut i tuni vokal, antangan id "Poiyonon pimato T (nominalizer) om H").
"Pimato Inkiuni"
simbanai- nulu → nuluhon, tontolu → tontoluhon
mantad do boros Sotoronosia Laid do R* om sinumiliu do /w/ ko /g/ id dohuri do boros nga do /h/ id piolitan
/w/ om /j/
simbanaiid momiolitan
simbanaiid dohuri
simbanaiPuru miiyo tuni /uw/ /ij/ /wu/ /ji/
simbanaiPonibaon boros
simbanaiindo, iddi om non-focus markers
simbanai/ŋ/ momiolitan (ongoi, mangan, intong, ontong osp)
simbanaiB om D tolomok om taparad
simbanaiHamoni Konsonon
simbanaiPoiyonon pimato T (nominalizer) om H
simbanaiom om nga
simbanaiPinsingubasai boros wokon
simbanaiHamoni vokal
simbanaiBoros wokon nokoinsingubas
simbanaiGunoon o boros nokoinsingubas miagal ko talipon/tolipaun, ruti/routi, dusa/douso om sua-suai po.
Opontisis
simbanaiOpontisisan di puruan konsonon do tohukot kopio om a atanud i do ponologi boros dusun miagal ko do: <signal> [s
Pugason i tuni
simbanaiPugasan do tuni i osonong pomubarasan (/ndr/ - /nr/, /ts/ - /s/)
Pogiduon i tuni
simbanaiPogiduan di tuni om puruan tuni wokon i tuni tokou (/v dʒ z ɣ ɮ/ nga karait pogi do tuni tokou)
Tagal poguluo tuni vokal
simbanaiKada da poguluo doh id komi i tuni vokal