Paganakan nopo nga iso tinimungan tulun ii miromut maya do raha, pisasawaan toi ko' panamangan, miampai do puru nopo dau nga poingiyon id iso koiyonon ii mogirooromut kumaa tiso om tiso.

Paganakan Siti Hayinah Mawardi

Iti nopo nga unit totos tokoro id iso-iso koulunan ii osiliu mantad do molohing om tanak; molohing nopo nga mikoruhang (misasawo, kusai om tondu) toi ko' osongulunan - gama no do napatayan sawo toi ko' miniada miampai do koruhang.

Takrifan

simbanai

Tumanud di Salvicion om Celis (1998) id suang paganakan nopo nga kiwaa duo toi ko' lobi ko duo tulun ii miamung tu kiwaa piromutan raha, piromutan do pisasawaan, om mion id iso koposion do misasawo, mitimbungak do tiso om tiso, miampai no kiwaa do peranan gisom kopomonsoi do iso koubasanan.

Id Barat, paganakan nopo nga milo komoyon sabaagi iso tinimungan koulunan i kiwaa piromutan raha toi ko' kikomoi di sah miagal ko pisasawaan om pogonuan tanak angkat. Ogumu puru antropologi di kisinorou do istilah "raha" nopo nga nuru rotion maya metaforik tu ogumu koulunan okon Barat ii kiwaa konsep paganakan ii okon ko tumanud do "raha".

Silang koubasanan paganakan

simbanai

Tumanud do antropologi om sosiologi, fungsi gulu do paganakan nopo nga momoruhang do ginumu puru koulunan maya do biologi toi ko' sosial (ii nopo nga pisasawaan). Mantad dii, sosongulun ii kopuriman do kosimbanan topurimanan do manu paganakan, miagal ko montok tangaanak, paganakan nopo nga kikowoowoyoo do orientasi: paganakan nopo nga kitonggungan montok do popoiliu diolo id koulunan maya pondidikan om suusuai po. Molohing nopo dii nga, kikowoowoyoo di prokreasi miampai dimpoton gulu nopo nga papaasil, popoubas om monsosial do zuriat. Sundung do ingkaa, papaasil zuriat nopo nga okon ko tudu gulu id iso-iso paganakan. Id suang koulunan ii kiwaa do pomboogian id pakalajaan, kehendak do paganakan, om aasil piromutan do sawo om i sinawaan dau, pombontukan suang walai ii produktif om ekonomi nopo nga oponsol.

Kiwaa piipiro kawo paganakan:

  • Paganakan inti i mantad do sawo, sinawaan om tanak.
  • Paganakan konjugal nopo nga mantad do molohing (tama om tapa) om tanak diolo i kiwaa pitimbungakan miampai kerabat mantad iso toi ko' duo pihak molohing.
  • Paganaakan alaab ii aanu mantad impohon rulud waris do paganakan asli dau. Paganakan alaab nopo nga kohompit do piromutan id pialatan do molohing tompinai om paganakan tina om taki.

Paganakan inti

simbanai

Paganakan inti toi ko' olohou nogi sabaagi paganakan batih nopo nga mantad do tapa, tama om tanak. Paganakan diti nopo nga somboogian do lombaga sosial ii haro id koulunan. Montok koulunan primitif ii momuumutanom om mongindupot montok mamaamasi, paganakan nopo nga kabagal no montok monolibamban do produksi om konsumsi.

Poranan

simbanai

Poranan paganakan nopo nga popokito do kopiagalan koimaan, kowoowoyoo, wonsoyon ii popiromut miampai tiso om tiso id iso-iso ahal om kaantakan di natantu. Poranan pribadi id paganakan nopo nga miimpohon do lansanon om pola koimaan mantad paganakan, tinimungan om koulunan.

Kiwaa mogisuusuai poranan id paganakan miagal ko id siriba:

  1. Tapa sabaagi saw mantad sinawaan om tapa kumaa tangaanak dau, kiporanan montok mogihum nafkah, pondidik, mongumolig om manahak topurimanan di osonong sabaagi tulu paganakan, sabaai puru mantad tinimungan sosial om nogi puru koulunan mantad id posorili.
  2. Tama sabaagi sinawaan om tina kumaa tangaanak, kiporanan montok manarampas do paganakan, sabaagi mintatamong om monuduk tangaanak, mongumolig om sabaagi iso tinimungan mantad poranan sosial dau om sabaagi puru koulunan mantad posorili. Suai ko ii, tama nogi nga kiporanan do mogihum nafkah pomoruhang id paganakan.
  3. Tangaanak nopo nga kiporanan do psikososial tumanud taang koinlaaban diolo au mintong fizikal, mental, sosial om spiritual.